Hợp đồng thông minh trên blockchain là gì? 4 trường hợp sử dụng thực tế

Hợp đồng thông minh đang cách mạng hóa cách thức tiến hành giao dịch. Các thỏa thuận tự thực hiện này sẽ tự động thực thi các điều khoản dựa trên các quy tắc được thiết lập trước, loại bỏ nhu cầu cần đến trung gian trong nhiều quy trình khác nhau. Tính năng tự động hóa này giúp tăng hiệu quả, giảm chi phí và tăng sự tin cậy bằng cách đảm bảo các giao dịch được thực hiện chính xác như đã thỏa thuận.

Trước khi hợp đồng thông minh ra đời, việc tạo ra các giao thức tiền điện tử phức tạp cho phép nhiều bên giao dịch với nhau mà không cần tin cậy là điều gần như không thể. Các ứng dụng truyền thống như Uber hoặc Airbnb dựa vào các cơ quan trung ương để thực thi nghĩa vụ giữa khách hàng và nhà cung cấp.

Hợp đồng thông minh, được hỗ trợ bởi công nghệ blockchain, cung cấp phương pháp an toàn, hiệu quả và minh bạch hơn để thực hiện các thỏa thuận. Bằng cách tự động hóa các giao dịch dựa trên các quy tắc được xác định trước được mã hóa trong chương trình, các hợp đồng thông minh cho phép các hệ thống không cần tin cậy, trong đó các bên có thể tham gia giao dịch trực tiếp với nhau mà không cần phải thông qua một cơ quan trung ương.

Bài viết này sẽ khám phá lịch sử của hợp đồng thông minh, cách thức hoạt động, những lợi ích và hạn chế chính của chúng cũng như cách chúng thúc đẩy sự thay đổi trong nhiều ngành công nghiệp khác nhau.

Hợp đồng thông minh là các chương trình tự thực thi được lưu trữ trên blockchain để thực hiện các giao dịch dựa trên các điều kiện được thiết lập trước. Không giống như các hợp đồng thông thường phụ thuộc vào ngôn ngữ pháp lý và trung gian, hợp đồng thông minh sử dụng mã để thực hiện hành động tự động khi đáp ứng các tiêu chí cụ thể.

Hãy nghĩ về hợp đồng thông minh như máy bán hàng tự động kỹ thuật số: nhập đúng số tiền thanh toán và máy sẽ cung cấp sản phẩm, dịch vụ hoặc tài sản đã thỏa thuận. Quy trình tự động này giúp tăng hiệu quả và loại bỏ nhu cầu sử dụng trung gian.

Dựa trên blockchain phi tập trung, hợp đồng thông minh tạo điều kiện cho các giao dịch diễn ra một cách minh bạch. Bản chất bất biến của chúng đảm bảo chúng không thể thay đổi sau khi triển khai, mang lại tính bảo mật và độ tin cậy trên nhiều ứng dụng khác nhau.

Khái niệm hợp đồng thông minh được Nick Szabo, một nhà khoa học máy tính và luật sư người Mỹ, người cũng phát triển ý tưởng về "Bit Gold" vào năm 1998, đưa ra vào năm 1994. 

Ý tưởng của Szabo là tạo ra các giao thức vi tính có khả năng tự động thực hiện các điều khoản hợp đồng, lấy cảm hứng từ các phương thức giao dịch điện tử như hệ thống điểm bán hàng (POS).

Trong bài báo năm 1996 của mình, Szabo định nghĩa hợp đồng thông minh là "một tập hợp các lời hứa, được chỉ định dưới dạng kỹ thuật số, bao gồm các giao thức mà các bên thực hiện các lời hứa khác". Ông dự đoán rằng chứng khoán và các sản phẩm phái sinh có thể được kết hợp thành các công cụ tài chính phức tạp, được chuẩn hóa và giao dịch hiệu quả thông qua phân tích trên máy tính.

Nhiều dự đoán của Szabo đã trở thành hiện thực trước khi công nghệ blockchain ra đời. Ngày nay, giao dịch sản phẩm phái sinh chủ yếu dựa vào mạng máy tính, sử dụng các cấu trúc thuật ngữ phức tạp — đúng như Szabo dự đoán.

Mặc dù một số người suy đoán rằng Szabo có thể là người sáng tạo ẩn danh của Bitcoin, Satoshi Nakamoto, nhưng ông vẫn liên tục phủ nhận những tuyên bố này. Tuy nhiên, công trình ban đầu của ông đã đặt nền móng cho các hợp đồng thông minh hiện là một phần không thể thiếu của công nghệ blockchain, định hình tương lai tài chính và công nghệ.

Hợp đồng thông minh là các chương trình tự thực thi được lưu trữ trên blockchain. Hợp đồng thông minh chỉ được thực hiện khi đáp ứng các điều kiện được xác định trước đó. Chúng tuân theo logic "nếu-thì" đơn giản được mã hóa trong giao thức blockchain.

Khi được triển khai, hợp đồng thông minh sẽ được phân phối trên toàn mạng lưới blockchain, chờ các sự kiện kích hoạt cụ thể như thanh toán hoặc ngày đã định. Khi các điều kiện chỉ định được đáp ứng và xác nhận, hợp đồng sẽ tự động thực hiện các hành động đã lập trình.

Cấu trúc phi tập trung của blockchain đảm bảo việc thực hiện các điều khoản được xác định trong hợp đồng thông minh là minh bạch, có thể xác minh và chống giả mạo. Mỗi nút trong mạng sẽ đánh giá hợp đồng và thống nhất về kết quả, loại bỏ nhu cầu sử dụng trung gian và giảm thiểu khả năng bị thao túng.

Trong khi Ethereum vẫn là một trong những nền tảng phổ biến nhất để phát triển hợp đồng thông minh thì các blockchain khác như Tezos, Solana, Polkadot và Cardano cũng hỗ trợ chúng. Mã hợp đồng có thể được xác minh công khai, cho phép bất kỳ ai cũng có thể xem xét logic.

Hợp đồng thông minh được viết bằng các ngôn ngữ lập trình như Solidity, Plutus và Michelson.

Bằng cách tự động hóa và bảo mật việc thực hiện các thỏa thuận, các hợp đồng thông minh có khả năng nâng cao hiệu quả trong nhiều lĩnh vực khác nhau, bao gồm tài chính và quản lý chuỗi cung ứng. Những phần mềm thông minh này đại diện cho sự tiến bộ đáng kể trong các giao dịch và thỏa thuận kỹ thuật số.

Để hiểu sâu hơn về các khả năng mà hợp đồng thông minh mở ra, hãy xem bài viết Bạn có thể làm gì với công nghệ blockchain?

Hợp đồng thông minh, được hỗ trợ bởi công nghệ blockchain, cho thấy bước tiến đáng kể trong cách xử lý các thỏa thuận và giao dịch. Chúng cung cấp nhiều lợi thế giúp hợp lý hóa quy trình, tăng cường bảo mật và xây dựng lòng tin. Tuy nhiên, chúng cũng đi kèm một số hạn chế nhất định có thể ảnh hưởng đến hiệu quả của chúng.

Sau đây là bốn lợi ích quan trọng nhất của hợp đồng thông minh:

• Tự động hóa và hiệu quả: Hợp đồng thông minh tự động thực hiện và thực thi các điều khoản mà không cần can thiệp thủ công, giúp quy trình nhanh hơn và hiệu quả hơn.
• Tiết kiệm chi phí: Bằng cách loại bỏ các bên trung gian và giảm bớt các nhiệm vụ hành chính, hợp đồng thông minh có thể cắt giảm chi phí và phí giao dịch.
• Sự minh bạch và tin cậy: Bản chất bất biến và minh bạch của blockchain đảm bảo rằng tất cả các điều khoản hợp đồng và giao dịch đều có thể nhìn thấy và không thể thay đổi, nhờ đó thúc đẩy lòng tin giữa các bên.
• Bảo mật: Các tính năng phi tập trung và mã hóa của công nghệ blockchain giúp ngăn chặn các thay đổi trái phép và gian lận.

Mặc dù có nhiều lợi ích, nhưng hợp đồng thông minh cũng có một số hạn chế:

• Tính chủ quan: Chức năng của hợp đồng thông minh bị giới hạn bởi những gì được viết trong mã của chúng. Nếu một hợp đồng đòi hỏi sự phán đoán chủ quan hoặc tính linh hoạt, việc kết hợp những khía cạnh này vào thiết kế sẽ trở nên khó khăn.
• Nỗ lực lớn để thay đổi: Nếu mã xuất hiện lỗi hoặc lỗ hổng, việc sửa đổi hợp đồng thông minh có thể mất nhiều công sức. Nó thường đòi hỏi nỗ lực đáng kể từ cộng đồng và sự đồng thuận từ các nút trong mạng.

• Kết hợp dữ liệu thực tế: Nhiều hợp đồng thông minh cần dữ liệu thực tế (như giá trị tiền tệ, giá cổ phiếu hoặc địa điểm giao hàng) để thực hiện đúng cách. Trong khi các oracle như Chainlink và Band Protocol hỗ trợ bằng cách cung cấp dữ liệu ngoài chuỗi cho blockchain, việc tích hợp thông tin này có thể phức tạp.

Các nhà phát triển chỉ mới bắt đầu khai thác tiềm năng của hợp đồng thông minh, vốn đang chuẩn bị cách mạng hóa nhiều ngành công nghiệp khác, không chỉ riêng blockchain. Khi công nghệ tiến bộ và việc áp dụng được mở rộng, khả năng ứng dụng hợp đồng thông minh cũng mở rộng nhanh chóng, tạo ra cơ hội trong các lĩnh vực vốn thường dựa vào trung gian và giám sát thủ công.

Tương lai của hợp đồng thông minh không chỉ dừng lại ở việc thay thế các hợp đồng truyền thống; mà còn là việc định hình lại toàn bộ ngành công nghiệp bằng cách loại bỏ các nút thắt, giảm chi phí và tạo ra nền kinh tế số minh bạch, an toàn và hiệu quả hơn.

Sau đây là một số ví dụ đáng chú ý về cách hợp đồng thông minh đang được sử dụng ở nhiều bộ phận khác nhau của nền kinh tế toàn cầu.

Hợp đồng thông minh có thể hợp lý hóa quy trình thế chấp bằng cách tự động xác minh thông tin người đăng ký, lịch trình thanh toán và giải ngân khoản vay. Điều này làm giảm sự phụ thuộc của chúng ta vào các bên trung gian như ngân hàng hoặc luật sư. Nó cũng giúp đảm bảo rằng tất cả các bên liên quan đều thực hiện nghĩa vụ của mình một cách minh bạch và hiệu quả. Ví dụ, hợp đồng thông minh có thể tự động giải ngân cho người bán khi một số mốc quan trọng nhất định, chẳng hạn như kiểm tra nhà và kiểm tra tín dụng, được xác minh là đã hoàn tất.

Việc quản lý danh tính kỹ thuật số có thể trở nên an toàn và riêng tư hơn thông qua các hợp đồng thông minh dựa trên blockchain. Cá nhân có thể kiểm soát dữ liệu cá nhân của mình tốt hơn bằng cách chỉ chia sẻ thông tin cần thiết với bên thứ ba. Ví dụ, Estonia đã triển khai hệ thống nhận dạng kỹ thuật số dựa trên blockchain nhằm mục đích cho phép công dân xác thực danh tính, ký tài liệu và truy cập dịch vụ một cách an toàn mà không cần trung gian.

Hợp đồng thông minh có thể tăng cường tính minh bạch và khả năng truy xuất nguồn gốc trong chuỗi cung ứng bằng cách theo dõi quá trình vận chuyển hàng hóa từ khâu sản xuất đến khâu giao hàng. Mỗi bước của quy trình đều được ghi lại trên blockchain, đảm bảo giảm thiểu tình trạng giả mạo hoặc gian lận.

Hợp đồng thông minh có thể cải thiện hiệu quả và tính toàn vẹn của các thử nghiệm lâm sàng bằng cách tự động hóa quy trình ghi danh bệnh nhân, thu thập dữ liệu và quản lý sự đồng ý. Họ đảm bảo rằng các giao thức thử nghiệm được tuân thủ nghiêm ngặt và dữ liệu được lưu trữ an toàn trên blockchain. Ví dụ, hợp đồng thông minh có thể tự động giải ngân tiền cho các nhóm nghiên cứu khi đạt được các mốc cụ thể, chẳng hạn như tuyển dụng người tham gia hoặc gửi dữ liệu. Điều này làm giảm nguy cơ sai sót của con người và tăng cường tính minh bạch trong quá trình thử nghiệm.

Việc hiểu biết về hợp đồng thông minh sẽ làm nổi bật tiềm năng chuyển đổi của công nghệ blockchain và tầm quan trọng ngày càng tăng đối với các nhà đầu tư. Bạn có thể khai thác các cơ hội đầu tư mới và nâng cao hiệu quả giao dịch bằng cách tận dụng các hợp đồng thông minh.

Bạn đã sẵn sàng bước vào thế giới hợp đồng thông minh chưa? Khám phá các lựa chọn đầu tư tiền điện tử và tài nguyên giáo dục của Kraken để luôn dẫn đầu và đưa ra quyết định sáng suốt trong lĩnh vực đang phát triển này.